HISTORIA

Bylejakość zalęgła się w naszym życiu na dobre. Coraz rzadziej rażą nas brak punktualności, korektorskie błędy, amatorszczyzna. Profesjonalizm, etyka, zawodowa elegancja, coraz częściej okazują się zbędne w wielu dziedzinach ludzkiej aktywności. Co więcej, często bywa, że działalność, nierespektująca   podstawowych norm zawodowych i etycznych, nie wspominając już o przepisach prawa, bywa opłacalna pod każdym względem, przynosi wymierne korzyści.

Chęć jednoznacznego reagowania na szereg negatywnych zjawisk występujących w ruchu wydawniczo-księgarskim, konieczność przeciwdziałania oraz stymulowania właściwym rozwojem rynku od dawna stanowiły temat wielu   środowiskowych rozmów i dyskusji. Istniała świadomość celowości przypominania, wskazywania i promowania tego, co wartościowe, potrzebne i godne naśladowania.

W 1994 roku Andrzej Nagraba, dyrektor handlowy wydawnictwa Wiedza Powszechna opublikował w miesięczniku Wydawca artykuł pt. Oscar dla książki: …marzy mi się ogromna impreza, coś na kształt wręczania Oscarów dla polskiej książki.

We wrześniu 1994 roku, podczas 5. Krajowych Targów Książki sformułowana została idea honorowania najważniejszego wydarzenia sezonu wydawniczo księgarskiego: Piotr Dobrołęcki (Megaron), Ryszard Grąbkowski (Ars Polona), Tadeusz Górny (Telemegaron), Tadeusz Lewandowski (Wydawca), Andrzej Nagraba (Wiedza Powszechna), Marek Tobera (Notes Wydawniczy), Jolanta Walewska (Szewal) oraz Tadeusz J. Żółciński (publicysta), podjęli dyskusję nad formą realizacji pomysłu Andrzeja Nagraby. Powstał wtedy projekt dorocznej Nagrody Sezonu Wydawniczo-Księgarskiego pod nazwą IKAR, ustanowiono  Kapitułę Nagrody i sformułowany został regulamin określający zasady przyznawania IKARA w następujących kategoriach: Wydawca / wydawnictwo, Drukarz / drukarnia, Księgarz hurtowy / hurtownia, Księgarz / księgarnia, Bibliotekarz / biblioteka, Popularyzator / popularyzacja książki i czytelnictwa, Wydarzenie sezonu.

Po raz pierwszy nominacje do nowej nagrody ogłoszono 13 września 1995 roku. Trzy dni później, prof. Aleksander Gieysztor, przewodniczący jury, które spośród 10 nominowanych wybrało laureata nagrody, wręczył pierwszą statuetkę IKARA Andrzejowi Adamusowi, prezesowi Wydawnictwa Dolnośląskiego z Wrocławia. Krajowe Targi Książki, od swej 6. edycji, stały się miejscem dorocznej celebry z okazji przyznania nagrody.

W roku 1999  podczas Międzynarodowych Targów Książki w Warszawie powstało Stowarzyszenie Promocji Książki IKAR, którego głównym zadaniem było zapewnianie warunków funkcjonowania nagrody. W roku 2000 powołano szeroką kapitułę, w której skład weszli wszyscy dotychczasowi laureaci nominacji do IKARA oraz fundatorzy nagrody. Skład kapituły uzupełniany był co roku o nowych nominatów.

Założycielami Stowarzyszenia Promocji Książki „IKAR” byli: Janusz Adamczyk, Andrzej Adamus, Monika Białecka, Piotr Dobrołęcki, Ryszard Grąbkowski, Tadeusz Górny, Irena Janowska-Woźniak, Tadeusz Lewandowski, Andrzej Nagraba, Andrzej Palacz, Jan Rodzeń, Marek Tobera, Halina Tymoszczuk, Jolanta Walewska, Marek Żakowski i Tadeusz Żółciński.

IKAR z roku na rok zyskiwał zwolenników, sympatyków i przyjaciół. Nagroda Sezonu Wydawniczo-Księgarskiego została zaaprobowana przez środowisko, stała się wyróżnieniem ważnym i pożądanym. Pozyskała także  sponsorów, jak np. Polkomtel Plus GSM oraz znaczących patronów medialnych, takich jak Polskie Radio SA, TVP SA czy redakcja „Rzeczpospolitej”.

O IKARZE PISALI (m.in.)

 … Wielką troską animatorów było okrzepnięcie Ikara, dbałość o klarowność koncepcji, rzec można – jej czystość. Pozostał więc nagrodą sezonu wydawniczo-księgarskiego, premiującą profesjonalizm, styl, elegancję i sposób bycia   na rynku. Zachował swój branżowy charakter. A od innych nagród, których w dziedzinie książki jest przecież wiele, różni go m.in. ambicja objęcia możliwie najszerszego spektrum – od spraw edytorskich po biblioteczne, od kategorii autorskiej po księgarstwo hurtowe. Wyróżnia go także wyłącznie honorowy charakter. Nominowani mogą liczyć jedynie na bukiet kwiatów i dyplom, laureat także na piękną statuetkę dłuta Krzysztofa Sochackiego. (M. Tobera, Notes Wydawniczy)

To jedyna tego typu nagroda na polskim rynku wydawniczym. Wręcza się ją dopiero od czterech lat, a już dziś jest bezcenna – mówi Barbara Drapich. – „Ikar” potwierdza naszą fachowość. Cieszę się, że ktoś docenił naszą pracę. (Gazeta Wrocławska)

Przychylności i życzliwości środowiska przydały nagrodzie także pozbawione koniunkturalizmu i jakichkolwiek gier interesów nominacje i nagrody. „Ikar” ma w założeniu wyróżniać najważniejsze wydarzenia sezonu i to udaje mu się naprawdę. /…/ „Ikar” ma wielkie szanse przetrwać i stać się w najbliższych latach jedną z najbardziej prestiżowych nagród w obszarze kultury. Byłoby dobrze pozyskać do niego zamożnych sponsorów;/…/Jak sądzę, ma też szanse integrować doskonale całe środowisko, do dziś mocno skłócone, od niedawna także żyjące w poczuciu zagrożenia i słabnącego mecenatu państwowego. A przede wszystkim „Ikar” skutecznie promuje wzory dobrej pracy i organizacji, lansuje ludzi autentycznego sukcesu, wskazuje na tych, których warto naśladować. I choć jest to nagroda sezonu, to z pewnością nie gwiazd jednego sezonu. (Piotr Sarzyński, Polityka)

NASTĘPNE LATA

Na przestrzeni lat zmieniała się formuła nagrody, zmieniał się też jej regulamin.            

W roku 2004 Stowarzyszenie utraciło sponsoring Polkomtelu i wobec braku możliwości pozyskania środków na realizację kolejnego projektu, przyznawanie nagrody zawieszono bezterminowo. 

W 2008 roku po zasięgnięciu opinii fundatorów nagrody i członków założycieli Stowarzyszenia Promocji Książki „Ikar” oraz po uzyskaniu zgody od przeważającej większości, realizacji kolejnych edycji IKARA podjęło się Polskie Towarzystwo Wydawców Książek.

Głównym sponsorem nagrody została firma Murator Expo, organizator Warszawskiego Salonu Książki, a współsponsorem pierwszej edycji – firma Map Polska, drugiej edycji – Polska Agencja Prasowa.

Szczególne podziękowania należą się: Tadeuszowi Górnemu, Irenie Janowskiej-Woźniak, Dorocie (Ewie!) Malinowskiej-Grupińskiej, Andrzejowi Palaczowi, Rafałowi Skąpskiemu, Antkowi Szperlichowi, Bogdanowi Szymanikowi, Wiesławowi Uchańskiemu i wielu innym.

To dzięki ich niesłabnącemu zainteresowaniu IKAREM, determinacji i konkretnym działaniom po czterech latach przerwy, dziesiąty „Ikar” sponsorowany przez spółkę Murator Expo wręczony został 19 września 2008 roku, podczas uroczystej inauguracji I Warszawskiego Salonu Książki. Rok później na targach ACADEMIA, a od 2010 roku towarzyszy Warszawskim Targom Książki.

Od 2013 roku IKAR stał się Honorową Nagrodą Warszawskich Targów Książki, a jej sponsorem został ZAiKS.

fot. Andrzej Palacz

Polskie Towarzystwo Wydawców Książek wraz z organizatorami WTK   przyznaje tę nagrodę wybitnym pisarzom.

I tak, laureatami Honorowej Nagrody Warszawskich Targów Książki zostali:                                                                     

Józef Hen    2013 r.
Wiesław Myśliwski   2014 r.
Jacek Bocheński    2015 r.                                                                                                       
Eustachy Rylski   2016 r.
Hanna Krall    2017 r.  
Małgorzata Szejnert    2018 r.
Olga Tokarczuk     2019 r.
Mariusz Szczygieł    2021 r.
Oksana Zabużko    2022 r.

fot. Andrzej Palacz

W 2018 roku postanowiono przywrócić kilka kategorii z poprzednich edycji Nagrody: Wydawca / wydawnictwo, Bibliotekarz / biblioteka, Wydarzenie sezonu,  Popularyzator / popularyzacja czytelnictwa. Nagroda w tej kategorii nosi imię Tadeusza Górnego, długoletniego sekretarza Nagrody IKAR, popularyzatora książki i czytelnictwa, wiceprezesa PTWK.
W latach 2020-2022 z powodu pandemii Covid 19 konieczne było zawieszenie przyznawania nagrody w tych kategoriach.